Κυριακή 26 Αυγούστου 2012

Φιλοσοφία και πράξη της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης

(Εισήγηση στο Σεμινάριο Περιβαλλοντικής Δημοσιογραφίας 2012, που οργανώθηκε από το Ινστιτούτο Επαρχιακού Τύπου)


Τι είναι η Οικολογία;


Νέα επιστήμη ή κίνημα;

Η οικολογία είναι η επιστήμη των επιστημών, που συνδέει μεταξύ τους ξεχωριστούς επιστημονικούς κλάδους, καταγγέλλει τον κατακερματισμό της γνώσης, την υπερεξειδίκευση και την κυριαρχία των ειδικών που χάνουν το δάσος μελετώντας το δέντρο ή μια λεπτομέρεια του δέντρου («Σε λίγο θα ξέρουμε τα πάντα για το τίποτα», όπως έλεγε ο Κορνήλιος Καστοριάδης).

Η συνολική εικόνα του κόσμου


Η Οικολογία προσπαθεί να συνθέσει ξανά τη συνολική εικόνα του κόσμου. Να συνδυάσει διαφορετικές επιστήμες και γνώσεις (διεπιστημονικότητα). Να βρει το κοινό νήμα που συνδέει τον κόσμο. Να μιλήσει για την πολυπλοκότητα του κόσμου , για την ανάγκη αναγνώρισης της ιδιαιτερότητας και χρησιμότητας κάθε ξεχωριστού είδους φυτού, ζώου, ανθρώπου, λαού ή πολιτισμού για τη φύση και την οικολογική ισορροπία. Έτσι, η οικολογία, ανάμεσα στα άλλα, είναι και βαθύτατα αντιρατσιστική από τη φύση της.

Κόντρα στον Κοινωνικό Δαρβινισμό


Η σύγχρονη Οικολογία, κυρίως με εκπροσώπους της όπως ο Murray Bookchin, καταγγέλλει τον Κοινωνικό Δαρβινισμό («Στη φύση επικρατεί ο ισχυρότερος», «επιβιώνουν μόνοι οι ικανότεροι», «αφού –υποτίθεται- ότι συμβαίνει έτσι στη φύση, επιβιώνουν οι ικανότεροι κι οι ιρχυροί, το ίδιο είναι φυσικό να γίνεται και στην ανθρώπινη κοινωνία»).

Ο Κοινωνικός Δαρβινισμός βρίσκεται στη βάση αυταρχικών, ολιγαρχικών και φασιστικών κινημάτων, που αναζητούν στη φύση τρόπους δικαιολόγησης της κυριαρχίας του δικτάτορα ή της ελίτ της κοινωνίας, όπως παλιότερα είχαμε τις «ελέω Θεού μοναρχίες».

Ο Murray Bookchin είναι από τους βασικούς θεωρητικούς της σχολής της «Κοινωνικής Οικολογίας», που αποδίδει την οικολογική κρίση σε κοινωνικά αίτια που έχουν να κάνουν με τη συμπεριφορά του ανθρώπου πάνω στη φύση και τον τρόπο οργάνωσης και ανάπτυξης των ανθρώπινων κοινωνιών (τρόπος παραγωγής, παραγωγικές σχέσεις, εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, εκμετάλλευση Τρίτου Κόσμου, εκμετάλλευση της φύσης). Βρίσκεται σε πλήρη αντίθεση με σχολές όπως αυτή της «Βαθιάς Οικολογίας» που ρέπουν προς το μυστικισμό και τη θεοκρατία, θεοποιώντας τη φύση και βάζοντας ως προτεραιότητα την επιβίωση του πλανήτη, ακόμη και χωρίς τους ανθρώπους! (Βλ. Μάρεϊ Μπούκτσιν, Τι είναι Κοινωνική Οικολογία, εκδ. Βιβλιόπολις, 1992).

Αρχές της Οικολογίας


Η Οικολογία ως κίνημα αλλά κι επιστήμη αναπτύσσεται μετά το Μάη του ’68 που αμφισβήτησε τη βιομηχανική και καταναλωτική κοινωνία αλλά και το αντίπαλο πρότυπο των καθεστώτων που επικαλούνταν τη μαρξιστική θεωρία στην Ανατολική Ευρώπη κι αλλού.

Κάποιες βασικές αρχές της καταγράφονται σε ένα ιστορικό πλέον κείμενο με τον τίτλο «Οικολογικό Μανιφέστο», με την επιμέλεια του Pierre Samuel, το 1977 (στην Ελλάδα από τις εκδόσεις «Ανδρομέδα»).

• Όλα είναι αλληλένδετα.

• Το κάθε τι κάπου πηγαίνει

• Δεν υπάρχει τζάμπα φαγητό στη φύση.

• Η φύση ξέρει καλύτερα.

• Δεν υπάρχει βιωσιμότητα ούτε σταθερότητα χωρίς πολυσυνθετότητα

Το φιλοσοφικό πλαίσιο της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης


Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση όπως την ξέρουμε σήμερα, ουσιαστικά προκύπτει στον απόηχο των κινημάτων αμφισβήτησης της βιομηχανικής και καταναλωτικής κοινωνίας της δεκαετίας του ’60, κινημάτων που, ανάμεσα στα άλλα, αμφισβήτησαν και το σχολείο, τους στόχους, τις μεθόδους και τις αρχές λειτουργίας του.

Έτσι, στο φιλοσοφικό πλαίσιο της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης τίθενται μια σειρά ζητήματα που εκφράζονται ανάγλυφα στο βιβλίο του Αλέξανδρου Γεωργόπουλου και της Ελισάβετ Τσαλίκη, Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, εκδ. Gutenberg, Αθήνα 1993.

• τα όρια της ανάπτυξης,

• η σχέση της οικονομίας με το περιβάλλον,

• η κυριαρχία του ορθολογισμού και η λατρεία της παραγωγής,

• η ολιστικότητα,

• η διεπιστημονικότητα,

• ο προσανατολισμός στα προβλήματα της κοινότητας,

• η μη βίαιη κι εθελοντική δράση για την αλλαγή της κοινωνίας,

• Το περιβαλλοντικό ήθος

Το φιλοσοφικό πλαίσιο - παιδαγωγικά


• Η αμφισβήτηση του παραδοσιακού σχολείου και η ανάγκη της ενεργού συμμετοχής των μαθητών,

• Η αυτενέργεια των μαθητών,

• Η δημοκρατική οργάνωση,

• Η συμμετοχή σε ομάδες,

• η επιλογή των στόχων και των μεθόδων δράσης από τους ίδιους τους μαθητές κι εκπαιδευτικούς

Με λίγα λόγια, η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση έχει στη βάση της την αντιαυταρχική αγωγή κι αποτελεί το κατεξοχήν παράδειγμα εφαρμογής της.

Ένα άλλο μοντέλο αγωγής


Όπως αναφέρει και ο Αρτέμης Αθανασάκης (Η Περιβαλλοντική Αγωγή σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, εκδ. Χρήστος Δάρδανος, 2004), «η Περιβαλλοντική Αγωγή υιοθετεί

• τη συστημική σκέψη

• τη διεπιστημονική λογική,

• την πολυεπιστημονική σύνδεση

• και την ερμηνευτική κριτική προσέγγιση ως θεματικά στοιχεία και μεθοδολογικές πρακτικές.

Έτσι διαμορφώνεται ένα άλλο μοντέλο αγωγής και εκπαίδευσης που επικεντρώνεται κυρίως στη συγκρότηση κριτικής σκέψης και στάσης απέναντι στην περιβάλλουσα κοινωνικο – οικολογική πραγματικότητα, αλλά και στην προσπάθεια ανακάλυψης νέων νοημάτων γι΄αυτήν, μέσω νέων, συστημικών κυρίως, παρεμβάσεων.»

Κατά τον Αρτέμη Αθανασάκη, η Περιβαλλοντική Αγωγή, με βάση τις φιλοσοφικές και επιστημολογικές αυτές κατευθύνσεις:

• Απαντά στο κοινωνικό αίτημα της αντιμετώπισης της οικολογικής κρίσης

• Στηρίζεται στη διεπιστημονική λογική και πρακτική

• Επιδιώκει να διαμορφώσει φιλοπεριβαλλοντικές αξίες, στάσεις, αντιλήψεις και συμπεριφορές

• Δημιουργεί συνθήκες αμφίδρομης επικοινωνίας ανάμεσα στο σχολείο και την κοινωνία

• Εφαρμόζει ελκυστικές μεθοδολογικές πρακτικές πεδίου μέσω της μεθόδου project

• Αποτελεί άτυπη και τυπική, θεσμική και μη, δια βίου εκπαίδευση, προσανατολισμένη στις ανάγκες επιβίωσης και προσαρμογής των πολιτών της πλανητικής κοινωνίας.

Σκοποί και στόχοι της Περιβαλλοντικής Αγωγής


• Σε ό,τι αφορά το περιβάλλον, η συνειδητοποίηση της αξίας του περιβάλλοντος, η αναζήτηση λύσεων στα περιβαλλοντικά προβλήματα, η προστασία του περιβάλλοντος.

• Σε ό,τι αφορά την εκπαίδευση, η σύνδεση του σχολείου με τα περιβαλλοντικά ζητήματα, η ενημέρωση για τις σχέσεις φύσης – ανθρώπου – κοινωνίας με συμμετοχικές, βιωματικές και ερευνητικές μεθόδους εργασίας.

• Σε ό,τι αφορά την αγωγή, η δημιουργία στάσεων, αξιών και συμπεριφορών, η κοινωνική ευαισθησία, η οικολογική συνείδηση, η περιβαλλοντική ευθύνη, το πλανητικό ήθος.

(Βλ. Αρτέμης Αθανασάκης, όπ.π.).

Σκοποί και στόχοι


Hammerman, 1979, βλ. Αλ. Γεωργόπουλος – Ελ. Τσαλίκη, όπ.π.

1. Ο διεπιστημονικός χειρισμός των θεμάτων

2. Η εκπαίδευση πολιτών που γνωρίζουν το περιβάλλον, είναι ενημερωμένοι για τα προβλήματα κι έτοιμοι να δράσουν για την προστασία του περιβάλλοντος

3. Η ανάπτυξη της επίγνωσης σε ό,τι αφορά τη θέση και την αλληλεξάρτηση του ανθρώπου με το συνολικό περιβάλλον.

4. Η καλλιέργεια του ανθρώπου ως ξεχωριστού μέρους του οικοσυστήματος.

5. Η απόκτηση εμπειρίας στην ενασχόληση με τα περιβαλλοντικά προβλήματα.

6. Η ενθάρρυνση της αλλαγής στάσεων και αξιών

7. Η βοήθεια προς άτομα και ομάδες για να κατανοήσουν το περιβάλλον και τα προβλήματά του και το ρόλο των ανθρώπων.

8. Η ανάπτυξη της επίγνωσης ότι υπάρχει και ατομική υπευθυνότητα για τα θέματα αυτά

9. Η ανάπτυξη μιας ολιστικής άποψης

10. Η γνωριμία με το ιστορικό, κοινωνικό και φυσικό περιβάλλον των κοινοτήτων στις οποίες ζουν οι άνθρωποι κι η καλλιέργεια της εκτίμησης αυτής της κληρονομιάς.

Η δεκαετία της Εκπαίδευσης για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη


Το Δεκέμβριο του 2002, η 57η Γενική Συνέλευση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, αποφάσισε να κηρύξει τη δεκαετία 2005 – 2014 «Δεκαετία της Εκπαίδευσης για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη», θέλοντας να τονίσει τη σημασία της Εκπαίδευσης ως απαραίτητου στοιχείου για την επίτευξη του στόχου της Βιώσιμης Ανάπτυξης.

Επίσης όρισε η Γ.Σ. του ΟΗΕ την UNESCO υπεύθυνη για την προώθηση και εφαρμογή της ιδέας αυτής της Δεκαετίας

Τα σχολικά έτη της δεκαετίας 2005-2014, όπως έχουν ήδη οριστεί ως η Δεκαετία της Εκπαίδευσης για την Αειφόρο Ανάπτυξη, έχουν χαρακτηριστεί με θεματικό περιεχόμενο ως εξής :

• 2006 Νερό – Γαλάζιος Πλανήτης

• 2007 Καταναλωτισμός & Περιβάλλον

• 2008 Δάσος – Πράσινος Πλανήτης

• 2009 Γεωργία, Διατροφή & Ποιότητα Ζωής

• 2010 Ενέργεια- Ανανεώσιμες Πηγές & Τοπικές Κοινωνίες

• 2011 Εκπαίδευση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα

• 2012 Υγεία & Παραγωγικές Διαδικασίες

• 2013 Ανθρωπογενές Περιβάλλον & Αειφόρος Διαχείριση

• 2014 Ενεργοί Πολίτες

Στη σχετική εγκύκλιό του το ΥΠΕΠΘ αναφέρει:

«Στο πλαίσιο των θεματικών ετών, η διευρυμένη έννοια του Περιβάλλοντος ως φυσικής δεξαμενής και ταυτόχρονα ως πεδίου για κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα, οι ολιστικές αντιλήψεις για την Υγεία όχι ως έλλειψη ασθένειας αλλά ως συνολική ποιότητα ζωής με πολλαπλές παραμέτρους και, τέλος, ο Πολιτισμός λειτουργούν ως ενιαία, αλληλένδετα πεδία μελέτης και δραστηριότητας.

Ως γνωστόν, με την Συνθήκη του Άμστερνταμ η αρχή της Αειφορίας διατυπώθηκε ως «η αειφόρος ή βιώσιμη ανάπτυξη που σέβεται το περιβάλλον», ωστόσο σήμερα, η έννοια της Αειφορία έχει επεκταθεί : διευρύνοντας την έννοια του περιβάλλοντος ως πλαισίου συνολικά των ανθρώπινων δραστηριοτήτων, η σύνδεση με την αειφορία σήμερα περιλαμβάνει και την ενασχόληση, τη συνειδητοποίηση και την εξεύρεση λύσεων στα προβλήματα της φτώχειας, της υγείας, της εξασφάλισης τροφής, της δημοκρατίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ειρήνης.

Παράλληλα, και κυρίως μετά τη σύνοδο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας στην Οτάβα του Καναδά το 1986, έχει διαμορφωθεί ένα νέο ολιστικό πλαίσιο αντιλήψεων και στάσεων για την υγεία, η οποία δεν ορίζεται πλέον ως η απουσία ασθένειας αλλά ως η ολόπλευρη σωματική, ψυχική και πνευματική ανάπτυξη του ατόμου.

Αναγνωρίζοντας το ζήτημα της υγείας ως κοινωνικό ζήτημα οι παράμετροι ειρήνη, καταφύγιο-κατοικία, εκπαίδευση, τροφή, εισόδημα, σταθερό οικοσύστημα, αειφόρος διαχείριση φυσικών πόρων, κοινωνική ισότητα και δικαιοσύνη έχουν συμφωνηθεί και υπογραφεί ως βασικές συνθήκες και προϋποθέσεις για την προαγωγή της σωματικής και ψυχικής υγείας..»

Η καθιέρωση της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στα ελληνικά σχολεία


Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση εισάγεται ως θεσμός επίσημα στην Ελλάδα στις αρχές της δεκαετίας του ’90, στα τέλη του 20ού αιώνα, στον απόηχο της ανόδου του διεθνούς και ελληνικού οικολογικού κινήματος, το οποίο αρχίζει πλέον να επηρεάζει σημαντικά τις εξελίξεις, ενώ η οικολογική κρίση εντείνεται.

Καθιερώνεται ένας Υπεύθυνος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης σε κάθε νομό για την Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση κι ένας για τη Δευτεροβάθμια. Δημιουργούνται επίσης τα Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, όπου εκπαιδευτικοί διαφόρων ειδικοτήτων από Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση προετοιμάζουν προγράμματα για ομάδες μαθητών, σεμινάρια για εκπαιδευτικούς εκπαιδευτικό υλικό. Οι εκπαιδευτικοί που επιθυμούν να υλοποιήσουν Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης το δηλώνουν συμπληρώνοντας σχετικό έντυπο (σχέδιο δράσης) στην αρχή της σχολικής χρονιάς.

Στην πορεία δημιουργούνται και οι θεσμοί του Υπεύθυνου Αγωγής Υγείας και του Υπεύθυνου Πολιτιστικών σε κάθε Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας και κάθε Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, «σπάζοντας» τεχνητά το αντικείμενο του Υπεύθυνου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης.

Ο τεχνητός διαχωρισμός σε Αγωγή Υγείας, Πολιτιστικά και Περιβαλλοντική Εκπαίδευση


Π.χ τα μεταλλαγμένα θεωρούνται συνήθως θέμα της Αγωγής Υγείας, ενώ με μια ευρύτερη προσέγγιση μπορεί να είναι θέμα της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, αν ο εκπαιδευτικός κι οι μαθητές δεν μείνουν μόνο στα ζητήματα υγείας που τίθενται με τα μεταλλαγμένα αλλά θέσουν και ζητήματα οικολογικής ισορροπίας, επιπτώσεων σε άλλα είδη και οργανισμούς, οικονομικών επιπτώσεων, συνεπειών στην κοινωνική διάρθρωση κ.ο.κ.

Ομοίως, το θέμα του ρατσισμού τυπικά υπάγεται στον τομέα των Πολιτιστικών. Όμως, εάν αναζητηθούν παραδείγματα στη φύση (π.χ. η μονοκαλλιέργεια που οδηγεί στην καταστροφή των εδαφών και των οικοσυστημάτων, ο πλούτος και η ποικιλία ενός οικοσυστήματος, η σημασία της βιοποικιλότητας στη φύση, ο κοινωνικός δαρβινισμός και οι θεωρίες περί ανώτερων και κατώτερων ειδών, περί επικράτησης των ικανότερων κλπ), τότε ο ρατσισμός γίνεται ένα κατεξοχήν θέμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης.

Πώς επιλέγεται ο Υπεύθυνος και οι εκπαιδευτικοί των Κέντρων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης;


Ο Υπεύθυνος σε κάθε Νομό και οι εκπαιδευτικοί των Κέντρων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης επιλέγονται για μια 4ετή θητεία μετά από προκήρυξη της θέσης μεταξύ των μονίμων εκπαιδευτικών.

Για την επιλογή τους αποφασίζει το Υπηρεσιακό Συμβούλιο του Νομού για τους Υπεύθυνους, της Περιφέρειας για τους εκπαιδευτικούς των ΚΠΕ (3 προϊστάμενοι διορισμένοι από την κυβέρνηση και 2 εκλεγμένοι εκπρόσωποι των εκπαιδευτικών).

Η επιλογή γίνεται με μόρια (πτυχία, επιμόρφωση, εμπειρία σε προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, συγγραφικό έργο, προϋπηρεσία κλπ) και συνέντευξη (η οποία παίζει καθοριστικό ρόλο).

Αρμοδιότητες του Υπεύθυνου Π.Ε.

• Συνδυάζει δουλειά γραφείου και επισκέψεις στα σχολεία.

• Στηρίζει τη δουλειά των εκπαιδευτικών στα σχολεία.

• Δεν είναι ιεραρχικά ανώτερος.

• Οργανώνει επιμορφωτικές συναντήσεις και προσπαθεί να διευκολύνει την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση στα σχολεία.

• Επισκέπτεται τουλάχιστον τις μισές μέρες τα σχολεία για συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς.

• Συμμετέχει στην Επιτροπή Σχολικών Δραστηριοτήτων που μοιράζει τα (ελάχιστα) κρατικά κονδύλια για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, την Αγωγή Υγείας και τα Πολιτιστικά Προγράμματα των Σχολείων.

• Φτιάχνει στο τέλος του χρόνου απολογισμό με στατιστικά στοιχεία (πόσοι μαθητές κι εκπαιδευτικοί συμμετείχαν σε προγράμματα Π.Ε., πόσα σχολεία, με τι θέματα κλπ) και τον στέλνει στο Υπουργείο Παιδείας.

Προβλήματα του θεσμού


Ο καθοριστικός ρόλος της συνέντευξης στην επιλογή των Υπευθύνων αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο κομματικής επιλογής τους.

Συχνά καθίσταται αδύνατη η ανανέωση του Υπευθύνου και κινδυνεύει να καταντήσει μηχανισμός που αυτοαναπαράγεται χωρίς όφελος για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση.

Η πολύχρονη θητεία κάποιων στη θέση, μπορεί να τους οδηγήσει στη μοιρολατρία και τη νοοτροπία δημοσίου υπαλλήλου με την κακή έννοια, Χάνεται ο ενθουσιασμός (εάν υπήρχε), στερεύουν οι ιδέες.

Τα κονδύλια που διατίθενται για τα σχολεία είναι ελάχιστα, με αποτέλεσμα να δυσχεραίνεται το έργο τους. Από 2.500 ευρώ σε κάθε περιβαλλοντικό πρόγραμμα σχολείου που δίνονταν από ευρωπαϊκά κονδύλια το 2006 (στη βάση προϋπολογισμού, σχεδιασμού και αποδείξεων) φτάσαμε την προηγούμενη σχολική χρονιά να μη διατεθούν καθόλου χρήματα στα σχολεία για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, ούτε από τον προϋπολογισμό, ούτε από ευρωπαϊκά κονδύλια (όπου, ως γνωστόν, υπάρχει χαμηλότατη απορροφητικότητα), με τη «δικαιολογία» των περικοπών λόγω της οικονομικής κρίσης και του μνημονίου. Χρήματα δόθηκαν μόνο στα Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, τα οποία Κέντρα όμως μειώθηκαν κατά το ένα τρίτο με απόφαση της κυβέρνησης το προηγούμενο καλοκαίρι (Κατόπιν αντιδράσεων, κάποια από αυτά που είχαν κλείσει ξανάνοιξαν στη συνέχεια). Είναι προφανές ότι η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση δε συμβαδίζει με τη λογική του μνημονίου, των φαστ τρακ επενδύσεων με παράκαμψη της περιβαλλοντικής ευαισθησίας και της νομοθεσίας που προστατεύει τη φύση.

Πολλοί σχολικοί σύμβουλοι βλέπουν ανταγωνιστικά τους Υπεύθυνους και συζητείται το ενδεχόμενο επιβολής ενός σχολικού συμβούλου ως επικεφαλής ενιαίου τμήματος καινοτόμων δράσεων όπου θα συμμετέχουν οι Υπεύθυνοι Αγωγής Υγείας, Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και Πολιτιστικών (έχει ήδη περάσει με νόμο της κ. Διαμαντοπούλου). Εάν εφαρμοστεί, θα πρόκειται για υποβάθμιση του θεσμού, καθώς θα προσθέσει επιπλέον γραφειοκρατία και θα δυσχεράνει τους Υπεύθυνους στο έργο τους, θα περιορίσει τις πρωτοβουλίες τους (που θα πρέπει να περνάνε και από την έγκριση του επικεφαλής σχολικού συμβούλου) κ.ο.κ.

Ήδη την προηγούμενη σχολική χρονιά, με το πρόσχημα των περικοπών λόγω της κρίσης, συγχωνεύτηκαν οι τρεις θεσμοί των Υπευθύνων (Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Αγωγής Υγείας και Πολιτιστικών), με έναν εκπαιδευτικό σε κάθε Διεύθυνση Νομού Υπεύθυνο και για τα τρία αντικείμενα. Αποτέλεσμα ήταν να τρέχει και να μη φτάνει, η υποστήριξη των προγραμμάτων των σχολείων να είναι ελλιπής, να τριπλασιαστεί ο όγκος της δουλειάς του (τρεις διαφορετικοί απολογισμοί στο τέλος της χρονιάς, τριπλάσια σχολεία που πρέπει να επισκεφθεί και να υποστηρίξει κ.ο.κ.)

Το αποτέλεσμα ήταν ένα ισχυρό χτύπημα στις καινοτόμες δράσεις των σχολείων: Καταργώντας τα ήδη ανεπαρκή κονδύλια, μειώνοντας στο ένα τρίτο τους Υπεύθυνους για την υποστήριξη τέτοιων δράσεων, μειώνοντας κατά ένα τρίτο τα Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, εκπαιδευτικοί και μαθητές μένουν ουσιαστικά αβοήθητοι, εάν θελήσουν να καινοτομήσουν αναλαμβάνοντας και υλοποιώντας ένα πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης.

Προτάσεις


• Η αναβάθμιση του ρόλου του Υπευθύνου θα πρέπει να συνδυαστεί με αναβάθμιση των κονδυλίων που διατίθενται από τον κρατικό προϋπολογισμό και τα ευρωπαϊκά προγράμματα για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση.

• Θα πρέπει να υπάρξει ισχυρή χρηματοδότηση για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, που να περιλαμβάνει δικτύωση περιβαλλοντικών ομάδων των σχολείων, τόσο σε επίπεδο νομού, όσο και σε επίπεδο εθνικό και διεθνές, ανταλλαγές επισκέψεων, πράσινες τάξεις, καθοριστικό ρόλο των μαθητών στην επιλογή των θεμάτων, των μεθόδων και όλης της διαδικασίας υλοποίησης των προγραμμάτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης.

• Θα πρέπει να υπάρξει στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση πρόβλεψη χρόνου για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση μέσα στο ωρολόγιο πρόγραμμα κατά το πρότυπο της Πρωτοβάθμιας, όπου υπάρχουν 2-4 ώρες την εβδομάδα με τον τίτλο «Ευέλικτη Ζώνη», όπου μπορούν να ενταχθούν δραστηριότητες Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, χωρίς να χρειαστεί να απασχοληθούν τα παιδιά οπωσδήποτε μετά τη λήξη των μαθημάτων.

• Ο ρόλος των Κέντρων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης είναι πάρα πολύ σημαντικός στην υποστήριξη της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης των σχολείων, στην επιμόρφωση των εκπαιδευτικών αλλά και στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση για το περιβάλλον και της τοπικής κοινωνίας. Γι’ αυτό θα πρέπει να προχωρήσουμε στην ίδρυση τουλάχιστον ενός τέτοιου Κέντρου σε κάθε Δήμο, πιθανότατα κοντά σε προστατευόμενη περιοχή NATURA 2000 ή τόπο φυσικού κάλλους ή πάρκο.

Φώτης Ποντικάκης

Υπεύθυνος Σχολικών Δραστηριοτήτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Αγωγής Υγείας και Πολιτιστικών της Δ/νσης Π.Ε. Χανίων



Πηγές


• Αρτέμης Αθανασάκης, Η Περιβαλλοντική Αγωγή σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, εκδ. Χρήστος Δάρδανος, 2004

• Αλ. Γεωργόπουλος – Ε. Τσαλίκη, Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, εκδ. Gutenberg, Αθήνα 1993.

• Συλλογικό, Οικολογία – Περιβάλλον – Εκπαίδευση, έκδοση ΥΠΕΧΩΔΕ, εκδ. «Νέα Σύνορα» - Λιβάνη, Αθήνα 1996.

• Ευγ. Φλογαϊτη, Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις, Αθήνα 1993.

• Κωνσταντίνα Τσαμπούκου – Σκαναβή, Περιβάλλον και Κοινωνία, εκδ. Καλειδοσκόπιο, Αθήνα 2004.

• Dominique Simonnet, Τι είναι οικολογία;, εκδ. «Νέα Σύνορα»- Λιβάνη, Αθήνα 1985.

• Μάρεϊ Μπούκτσιν, Τι είναι Κοινωνική Οικολογία, εκδ. Βιβλιόπολις, 1992

• UNESCO, Educational approaches to World Heritage, Educational Kit, www. Unesco.org

• Συλλογικό, Βιώσιμη Ανάπτυξη με την Περιβαλλοντική Αγωγή, έκδοση της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Αιτωλοακαρνανίας με την υποστήριξη του ΥΠΕΧΩΔΕ, Μεσολόγγι 1997

• Δικτυακός τόπος των Κέντρων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης www.kpe.gr

• Δικτυακός τόπος των οικολογικών οργανώσεων της Κρήτης www.ecocrete.gr