Το παρακάτω κείμενο παρουσιάστηκε
σε εκδήλωση της Οικολογικής Πρωτοβουλίας Χανίων που έγινε στο «Πολύ-τεχνείο» στον
πεζόδρομο της οδού Χατζημιχάλη Νταλιάνη στην Παλιά Πόλη των Χανίων
ΙΣΤΟΡΙΑ
Τα
αρχαιολογικά στοιχεία δείχνουν κατοίκηση από τα Μινωικά χρόνια κυρίως στρώματα
με κεραμικά(τμήματα αγγείων)που φτάνουν μέχρι την υστερορωμαΪκή και
παλαιοχριστιανική εποχή. Μέσα στον θαλάσσιο χώρο του βορειοδυτικού κολπίσκου
έχουν εντοπιστεί λίγα αρχιτεκτονικά λείψανα ενώ δυτικότερα περίπου μπροστά από
το ξενοδοχείο Πανόραμα υπάρχει σημαντικός οικισμός που έχει καιαβυθιστεί.
Κατά
την πρώτη Βυζαντινή περίοδο 4ος-7οςαιώνας μ.χ. παρατηρείται μια δραστηριότητα
στην κατασκευή Βασιλικών μια τέτοια με ψηφιδωτό δάπεδο εντοπίζεται κάτω από την
μεταγενέστερη εκκλησούλα των Αγίων Αποστόλων. Το τοπωνύμιο των Αγ. Αποστόλων
αναφέρεται στους Βενετσιάνικους χάρτες, ενώ το ομώνυμο εκκλησάκι πρέπει να
είναι αυτό που αναφέρεται στην απογραφή των ναών και των μονών της περιοχής των
Χανίων του 1637.
Μεγαλύτερο
ενδιαφέρον όμως για τους Χανιώτες απέκτησε η περιοχή με την δημιουργία των
παιδικών εξοχών το 1937 από το ΠΙΚΠΑ το οποίο και αγόρασε την περιοχή από την Εθνική
τράπεζα έναντι του ποσού των 73000 δραχμών. Το 1938 οικοδομήθηκαν οι μόνιμες
εγκαταστάσεις οι οποίες κόστισαν 610000 δραχμές, ποσό που μαζεύτηκε από
εισφορές Χανιωτών και κυρίως της Έλενας Βενιζέλου. Ψυχή της προσπάθειας ήταν
μια ομάδα Χανιωτών δασκάλων, των Παντελή Βαβουλέ, Γυπάκη, Τσίγκο μαζί με τον
Γιώργο Ναξάκη πρόεδρο του ΠΙΚΠΑ, ο οποίος διετέλεσε και πρόεδρος των Παιδικών
Εξοχών για αρκετά χρόνια. Η ομάδα αυτή αποφάσισε τότε την δενδροφύτευση της
περιοχής για να γίνει πιο όμορφη.
Αργότερα
πολύ και κατά την διάρκεια της μάχης της Κρήτης οι σπηλιές απετέλεσαν
κρησφύγετο για τα γυναικόπαιδα της περιοχής. Όταν κατελήφθη η Κρήτη, οι
Γερμανοί φοβούμενοι μια απόβαση, οχύρωσαν την περιοχή. Αυτό εξηγεί τα
οχυρωματικά έργα που έκαναν στο μετόχι του Αγ. Γεωργίου τοποθετώντας έξι
κανόνια και στη νησίδα που βρίσκεται στο βορινό τμήμα εγκατέστησαν τεράστιο
προβολέα που την νύχτα αγνάντευε το Κρητικό Πέλαγος. Επίσης διαμόρφωσαν το
εκκλησάκι σε φυλάκιο. Το δυτικό μέρος της περιοχής λειτούργησε σαν στρατόπεδο αιχμαλώτων.
Με το τέλος του πολέμου, φεύγοντας οι Γερμανοί ανατίναξαν τα οχυρωματικά έργα.
Μεταπολεμικά λειτούργησαν πάλι οι παιδικές εξοχές.
Το
1965 η περιοχή απαλλοτριώθηκε από το δημόσιο και παραχωρήθηκε στον ΕΟΤ ο οποίος
κατεδάφισε όλα τα ιδιωτικά κτήρια της περιοχής. Τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου
1967 η ασφάλεια μάζεψε όσους νόμιζε ότι μπορεί να προβάλουν αντίσταση και τους
μάντρωσε στο κτήριο των Παιδικών Εξοχών. Αργότερα τα κτήρια δόθηκαν στο στρατό
και στέγασαν την μονάδα ΛΟΚ μέχρι το 1973. Με την αποχώρηση του στρατού, τα
κτήρια αφέθηκαν στη τύχη τους και ρήμαξαν όπως τα βλέπουμε σήμερα.
Ο ΑΓΩΝΑΣ
Η
προσπάθεια εκποίησης ξεκίνησε το 1993 με το νόμο 2160, ο οποίος χωρίς να
υπάρξει καμιά χωροταξική μελέτη όρισε 6 περιοχές φιλέτα (ανάμεσα τους και οι
Αγ. Απόστολοι) ως «περιοχές τουριστικής ανάπτυξης και αναψυχής» και καθόριζε
ευνοϊκούς όρους δόμησης σε αυτές. Με βάση το νόμο αυτό ζητούσε η ΕΤΑ να χτίσει παντού
στην περιοχή. Δημιουργός του νόμου ήταν ο Στ. Μάνος, υπουργός στην τότε
κυβέρνηση της Ν.Δ. Η εκστρατεία ενάντια στο ξεπούλημα των Αγ. Αποστόλων
ξεκίνησε από την Οικολογική Πρωτοβουλία Χανίων το 1998 και συνεχίστηκε
ενισχυμένη το 1999 από την Επιτροπή Αγώνα φορέων των Χανίων. Η νέα κυβέρνηση
ΠΑΣΟΚ μετά και από τον ανασχηματισμό ετοιμάζει το ξεπούλημα του δημόσιου
πλούτου προς όφελος ιδιωτών και δεν αφήνει κανένα περιθώριο εφησυχασμού για την
περιοχή των Αγ. Απόστολων. Οι ακτές (και ιδιαίτερα οι θεωρούμενες ως φιλέτα
κατά την έκφραση του κ.Χριστοδουλάκη) θεωρούνται είδος προς εκμετάλλευση, είτε
με την ενοικίασή τους από το δημόσιο σε διάφορους επιχειρηματίες είτε με την
οριστική παραχώρηση-πώλησή τους για ανέγερση ξενοδοχείων ή άλλων εγκαταστάσεων.
Συνεδριάζει
η Επιτροπή Αγώνα και αποφασίζει να γίνουν διάφορες δράσεις για να αφυπνίσουν
την Χανιώτικη κοινωνία:
1)ξεκινάει η συλλογή
υπογραφών ενάντια στο ξεπούλημα
2) ανοίγεται πανώ ενάντια στο
ξεπούλημα στο αναπτυξιακό συνέδριο που έγινε στα Χανιά την ώρα που μιλούσε ο
υπουργός ανάπτυξης Ν. Χριστοδουλάκης
3)να γίνει δενδροφύτευση και
καθαρισμός του χώρου σε ένα τμήμα της έκτασης της περιοχής 4)μαζικό πέταγμα χαρταετών
την καθαρά Δευτέρα του 2001, εκδήλωση
που καθιερώνεται και γίνεται κάθε χρόνο με την συμμετοχή πλήθους κόσμου
5)συναυλία ενάντια στο
ξεπούλημα που πραγματοποιείται τον Ιούνιο του 2001.
Έρχεται
στο φως το σχέδιο νόμου για τον αιγιαλό και την παραλία. Με τις διατάξεις του
νομοσχεδίου για τον αιγιαλό προβλέπεται η εμπορική εκμετάλλευση των παραλιών αλλά
και της όχθης και της παρόχθιας ζώνης των ποταμών και των λιμνών. Αρκεί η
δικαιολογία της "εξυπηρέτησης αναπτυξιακών και γενικά σκοπών δημοσίου
συμφέροντος". Με άλλες διατάξεις νομιμοποιούνται αυθαίρετα στις παραλίες,
επιτρέπονται οι περιφράξεις και η απαγόρευση εισόδου στους πολίτες σε τμήματα
της παραλίας "για λόγους ασφαλείας", η παραχώρηση της χρήσης αιγιαλού
έως 500 τ.μ. ανεξαρτήτως μεγέθους της παραλίας (άρθρο 13), η παραχώρηση σε
ιδιώτη για πρώτη φορά αμιγώς θαλάσσιου χώρου και πυθμένα θαλάσσης για εκτέλεση
έργων που εξυπηρετούν εμπορικούς βιομηχανικούς κ.ά σκοπούς με συνοπτικές
διαδικασίες(άρθρο 14), ενώ στο άρθρο 16 προβλέπεται ακόμα και η παραχώρηση
βραχονησίδων. Ενδεικτική της διάθεσης της ΕΤΑ ΑΕ και της κυβέρνησης για το
ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας και των παραλιών είναι και η τιμή ευκαιρίας
των 5δις που εκτίμησε η Ιαπωνική Fuji bank τα 584 στρέμματα της δημόσιας
έκτασης των Αγ. Αποστόλων.
Όνειρο
της κυβέρνησης μεγάλο συνεδριακό κέντρο και ξενοδοχείο πολυτελείας, γι’ αυτό
και το 2004 εντάσσει όλη την περιουσία του ΕΟΤ μαζί με την περιουσία της ΕΤΑ ΑΕ
στο χρηματιστήριο. Τα τουριστικά συνεχίζουν να κάνουν ελκυστική την περιοχή σε
μελλοντικούς επενδυτές την περιοχή, έτσι εν όψει της προώθησης του Γενικού
πολεοδομικού σχεδίου στο κάτω Δαράτσο πιέζουν να δοθούν όροι δόμησης για το
ανατολικό ακρωτήριο. Προσπαθούν δε να κερδίσουν την υποστήριξη φορέων της
τοπικής αυτοδιοίκησης, δίνοντας σε αντάλλαγμα την κυριότητα ή την χρήση της
υπόλοιπης περιοχής.
Η Επιτροπή
Ενάντια στο Ξεπούλημα αποφασίζει να δοθεί ακόμα μεγαλύτερη δημοσιότητα στο θέμα
και προσανατολίζεται σε συνέντευξη τύπου στην Αθήνα. Ακόμα ανοίγεται
λογαριασμός σε τράπεζα για την ενίσχυση του αγώνα. Τον Δεκέμβριο του 2003, μετά
από πιέσεις, το νομαρχιακό συμβούλιο αποφασίζει να ζητήσει από την ΕΤΑ ΑΕ την
επιστροφή όλης της περιοχής χωρίς όρους στην τοπική αυτοδιοίκηση πριν την
εισαγωγή της εταιρείας στο χρηματιστήριο. Ούτε το αίτημα αυτό εισακούστηκε,
ούτε το ΣΧΟΠ κάτω Δαράτσου προχώρησε, ώστε να χαρακτηριστεί η περιοχή περιαστικό πράσινο. Η θέση αυτή ενισχύεται
από την έκθεση του Δασαρχείου Χανίων
που χαρακτηρίζει το μεγαλύτερο μέρος της περιοχής δασικό. Επίσης η τοπική Εφορία
Κλασικών Αρχαιοτήτων έχει υποβάλει πρόταση στο Υπουργείο Πολιτισμού να χαρακτηριστεί
αρχαιολογικός χώρος το σύνολο της
περιοχής.
Μετά από όλα αυτά, τις 11
χιλιάδες υπογραφές ενάντια στην τσιμεντοποίηση και το ξεπούλημα της περιοχής,
τις προτάσεις του δασαρχείου και της αρχαιολογίας, είναι πλέον πολύ δύσκολο να
οικοδομηθεί -τσιμεντοποιηθεί η περιοχή. Ακόμη και οι τοπικοί άρχοντες άλλαξαν
στάση κάτω από το βάρος της λαϊκής ετυμηγορίας. Στις 29/12/2013 με ομόφωνη
απόφαση το ΔΣ του Δήμου Χανίων ζητά από τον Υπουργό Ανάπτυξης και την ΕΤΑ ΑΕ
την εξαίρεση των Αγ. Αποστόλων από τα περιουσιακά στοιχεία της άνω εταιρείας
και την παραχώρηση της έκτασης για 99 χρόνια από κοινού στο Δήμο Χανίων και Δ.
Νέας Κυδωνίας.
Δε
μας έφταναν οι κυβερνήσεις, τώρα και οι ιδιώτες κάνουν προσφυγή στο Σ. Επικρατείας
και ζητούν να ακυρωθεί η αναγκαστική απαλλοτρίωση του 1965, «γιατί η περιοχή
δεν αξιοποιήθηκε όπως έπρεπε». Η ΟΠ βάζει δικό της δικηγόρο, τον κ.Μάριο Χαϊνταρλή,
το 2013 εκδικάζεται η απόφαση που είναι αρνητική για τους ιδιώτες.
Επιτέλους
οι Αγ. Απόστολοι περνούν στην δικαιοδοσία του Δήμου Χανίων, ο αγώνας της
επιτροπής μαζί με χιλιάδες Χανιώτες που υπέγραψαν και συμμετείχαν στις
κινητοποιήσεις δικαιώνεται. Ο κ. Σκουλάκης πανηγυρίζει και δηλώνει παντού ότι
την περιοχή την κέρδισε αυτός, και για να το αποδείξει αυτό αναθέτει στο γνωστό
μετεωρολόγο κ.Λέκκα την εκπόνηση μελέτης για την περιοχή. Υπενθυμίζεται ότι ο
παραπάνω κύριος είναι ο μοναδικός Έλληνας που λέει ότι η κλιματική αλλαγή δεν
οφείλεται ανθρώπινες δραστηριότητες. Δεν πρόκειται να ησυχάσουμε ποτέ όσο αυτοί
ασχολούνται με την περιοχή, πάντα θα είμαστε σε ετοιμότητα για να αποτρέψουμε
τα σχέδιά τους που καμιά εμπιστοσύνη δεν εμπνέουν.
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ
ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Η δημόσια έκταση των Αγίων Αποστόλων, διατηρήθηκε δημόσια
και ελεύθερη για όλους με τις τέσσερις παραλίες της χωρίς εισιτήριο (όπως
σχεδιαζόταν), χωρίς τσιμέντο και πολυώροφα νέα ξενοδοχεία και συνεδριακά κέντρα
στη θέση του δάσους, στο οποίο σήμερα αναζητούν αναψυχή ή αθλούνται καθημερινά
χιλιάδες Χανιώτες και τουρίστες. Παραμένουν όμως τα προβλήματα που επιτρέπει να
υπάρχουν η αδιαφορία της δημοτικής αρχής:
- Καμιά
αντικατάσταση δεν έγινε της περίφραξης που υπήρχε στο δάσος,
εμποδίζοντας τα ΙΧ να εισέρχονται. Αποτέλεσμα τα ΙΧ και μηχανές να κυκλοφορούν παντού στο δάσος και τα ακρωτήρια,
δημιουργώντας όχι μόνο πρόβλημα στη φύση αλλά και ιδιαίτερα μεγάλο κίνδυνο
για παιδιά και πεζούς πολίτες. Κάποιοι μάλιστα κάνουν αυτοσχέδιους αγώνες
με 4Χ4 ή μηχανές, αδιαφορώντας τόσο για τη φύση όσο και για τους
ανθρώπους.
- Η καθαριότητα της
περιοχής έχει αφεθεί στις προσπάθειες όσων αναλαμβάνουν καντίνες και
ομπρέλες. Οι χώροι του δάσους όμως και τα υπόλοιπα τμήματα που δεν
ενοικιάζονται για τέτοιες χρήσεις, πρέπει να καλύπτονται με προσπάθειες
του Δήμου, ιδιαίτερα το καλοκαίρι που γεμίζει η παραλία.
- Τα κτήρια των
Παλιών Παιδικών Εξοχών στέκουν ερειπωμένα, μνημείο
διαχρονικής εγκατάλειψης και αδιαφορίας των διοικήσεων του Δήμου.
Απέναντι σε αυτά τα προβλήματα, υπάρχουν
λύσεις:
ü Ενεργός εμπλοκή του Δήμου στην περιοχή,
ανάληψη της καθαριότητας και προγράμματος μείωσης των σκουπιδιών και
ανακύκλωσης με τη συμμετοχή εθελοντών και οικολογικών οργανώσεων. Ενημερωτική
εκστρατεία με φυλλάδια, πινακίδες στις ακτές και το δάσος, περίπτερο ενημέρωσης
και πληροφόρησης για τους επισκέπτες στην περιοχή, κάδοι κ.ο.κ.
ü Αποκατάσταση των περιφράξεων και
αποτροπή της εισόδου ΙΧ και μηχανών μέσα στο δάσος και πάνω στα ακρωτήρια.
ü Φροντίδα για τα αδέσποτα ζώα
της περιοχής.
ü Επισκευή ή
ανακατασκευή (εάν δεν είναι εφικτή η επισκευή) των Παλιών Παιδικών Εξοχών για
να χρησιμοποιηθούν ως Κέντρο
Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης,
Η
περιοχή είναι ιδανική για να φιλοξενήσει ένα Κέντρο Περιβαλλοντικής
Εκπαίδευσης:
o
Συνδυάζει δάσος και παραλίες – θάλασσα, όπου
μπορούν να γίνονται δραστηριότητες Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στο πεδίο.
o
Έχει αρκετό ελεύθερο χώρο για παιχνίδι για τα
παιδιά.
o
Μπορεί τα παιδιά να είναι ασφαλή από τα ΙΧ και
τις μηχανές μέσα στο δάσος ή στην ακτή σε εκπαιδευτικές δραστηριότητες.
o
Στα επισκευασμένα κτίρια μπορούν να γίνονται
προβολές, σεμινάρια κι εκπαιδευτικά προγράμματα για τα παιδιά και τους
εκπαιδευτικούς.
o
Στην περιοχή μπορούν επίσης να γίνονται
εκδηλώσεις, σεμινάρια και ημερίδες για ενήλικες πολίτες για ευαισθητοποίησή
τους για το περιβάλλον. Αυτό θα συνδεθεί με τη συνολική προσπάθεια για την
καθαριότητα και την προστασία της περιοχής.
o
Η λειτουργία ενός Κέντρου Περιβαλλοντικής
Εκπαίδευσης θα φέρει χιλιάδες μαθητές κι εκπαιδευτικούς στην περιοχή σε
οργανωμένες εκπαιδευτικές επισκέψεις στη διάρκεια της σχολικής περιόδου.
o
Στη διάρκεια του καλοκαιριού, που τα σχολεία
είναι κλειστά, μπορούν να οργανώνονται εθελοντικά προγράμματα για την προστασία
της φύσης με νέους ή και μαθητές αξιοποιώντας τα επισκευασμένα κτήρια.
o
Η όλη λειτουργία του Κέντρου Περιβαλλοντικής
Εκπαίδευσης, εφ’ όσον ο Δήμος εξασφαλίσει την απόφαση από το Υπουργείο
Παιδείας, μπορεί να καλύπτεται από ευρωπαϊκά κονδύλια, ενώ η στελέχωσή του
μπορεί να γίνει με απόσπαση 5 εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας
Εκπαίδευσης με τις προβλεπόμενες από το νόμο διαδικασίες, όπως γίνεται με όλα τα
Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης.
Γιώργος Αθανασιάδης
Γιώργος Παπαδάκης
Φώτης Ποντικάκης
