Υγεία και περιβάλλον

Δε χρειάζεται πλέον να είναι κανείς γιατρός για να ξέρει τη σημασία του περιβάλλοντος για την υγεία του ανθρώπου. Ξεκινώντας από την ατμοσφαιρική ρύπανση μέχρι τη μόλυνση του νερού και του εδάφους και φτάνοντας ως τον τρόπο ζωής που επιβάλλουν οι πόλεις, τα κτίρια, ο μηχανές που κατασκευάζουμε αλλά και οι σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ των ανθρώπων, όλα αυτά επηρεάζουν την υγεία του ανθρώπου.
Η ατμοσφαιρική ρύπανση
Ένας βασικός λόγος που οδήγησε στην κυκλοφορία της αμόλυβδης βενζίνης ήταν οι έρευνες που απέδειξαν τη σχέση της παρουσίας μολύβδου στην ατμόσφαιρα των πόλεων (εξαιτίας κυρίως των ΙΧ) με τη γέννηση παιδιών με νοητική καθυστέρηση. Αλλά και η μόλυνση της ατμόσφαιρας από ραδιενέργεια από τις ατομικές βόμβες στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι αλλά κι από το πυρηνικό ατύχημα στο Τσέρνομπιλ οδήγησε στο θάνατο χιλιάδων ανθρώπων. Ακόμη και σήμερα παραμένει σε ισχύ η «απαγορευμένη ζώνη» σε ακτίνα χιλιομέτρων γύρω από το πυρηνικό εργοστάσιο, ακριβώς όπως έγινε και στη Φουκουσίμα με τη διαρροή ραδιενέργειας από το πυρηνικό εργοστάσιο μετά το τσουνάμι.
Η μόλυνση του νερού
Λιγότερο από 1% από το νερό του πλανήτη είναι πόσιμο. Η μόλυνση του νερού από απόβλητα εργοστασίων, χημικά λιπάσματα, φυτοφάρμακα, ραδιενέργεια έχει σοβαρές συνέπειες στην υγεία των ανθρώπων που πίνουν αυτό το νερό, ή που ποτίζουν με αυτό το νερό τα χωράφια τους. Μέσα από την τροφική αλυσίδα, η μόλυνση φτάνει και στον άνθρωπο. Κλασικό είναι το παράδειγμα της Μιναμάτα στην Ιαπωνία όπου υπήρχε υψηλότατη θνησιμότητα και ασυνήθιστες ασθένειες, μέχρι που έγινε γνωστή η μόλυνση του θαλασσινού νερού από τα απόβλητα εργοστασίων μπαταριών, οπότε μολύνονταν τα ψάρια και στη συνέχεια οι άνθρωποι της περιοχής που κατανάλωναν τα ψάρια.
Η μόλυνση του εδάφους
Η μόλυνση του εδάφους από χημικά λιπάσματα, φυτοφάρμακα, βιομηχανικά απόβλητα, ραδιενέργεια κ.ο.κ σημαίνει και μόλυνση του υδροφόρου ορίζοντα (των επιφανειακών και των υπόγειων νερών) αλλά και μόλυνση των αγροτικών προϊόντων που παράγονται στη μολυσμένη περιοχή. Συνήθως είναι τοπική η μόλυνση, αλλά στην περίπτωση της ραδιενέργειας ξεπερνάει όλα τα σύνορα: Όταν έγινε το ατύχημα στο Τσέρνομπιλ απαγορεύτηκε η κατανάλωση φρέσκων λαχανικών σε όλη την Ευρώπη σχεδόν και καταστράφηκαν χιλιάδες τόνοι γάλακτος λόγω της μόλυνσής τους με ραδιενέργεια. Αλλά και η μόλυνση από τα χημικά λιπάσματα και τα φυτοφάρμακα, προκαλεί σοβαρές ασθένειες. Ακριβώς επειδή αρχίζουν και συνειδητοποιούν οι άνθρωποι τις συνέπειες της; μόλυνσης του εδάφους και των τροφίμων στη συνέχεια, αρχίζουν και στρέφονται στα υγιεινά βιολογικά προϊόντα εγκαταλείποντας χημικά λιπάσματα και φυτοφάρμακα. Για παρόμοιους λόγους, που έχουν να κάνουν με τη μόλυνση εδάφους και νερού, γίνεται επιτακτική ανάγκη η λειτουργία βιολογικών καθαρισμών για τις αποχετεύσεις, όπου δεν υπάρχουν. Στο Μεσαίωνα που δεν υπήρχαν συστήματα καθαριότητας του νερού και ορθής διαχείρισης των αποχετεύσεων και των απορριμμάτων στις πόλεις, οι άνθρωποι πέθαιναν από μολυσματικές ασθένειες (τύφο κλπ), όπως γίνεται ακόμη και σήμερα σε φτωχές χώρες όπου λείπουν συνθήκες υγιεινής και εκατομμύρια άνθρωποι στοιβάζονται σε παραγκουπόλεις στην Αφρική ή τη Λατινική Αμερική.
Οι σύγχρονες πόλεις
Σημαντικό ρόλο στην ανθρώπινη υγεία παίζει ο χώρος στον οποίο ζει ο άνθρωπος. Ζώντας δίπλα σε εργοστάσια ή σε δρόμους υψηλής κυκλοφορίας, το λιγότερο που μπορείς να πάθεις είναι να αναπτύξεις αναπνευστικά προβλήματα. Ζώντας κοντά σε χώρους πρασίνου που περιλαμβάνουν δέντρα αναπνέεις υγιεινό οξυγόνο αντί καυσαερίων κι απολαμβάνεις δροσιά και σκιά το καλοκαίρι. Οι χώροι πρασίνου συμβάλλουν επίσης στην ψυχική υγεία και ηρεμία. Έχει αποδειχτεί από έρευνες ότι σχολεία μα τσιμέντο στην αυλή ή με μικρές αυλές πολλαπλασιάζουν την επιθετικότητα των μαθητών, τις συγκρούσεις μεταξύ τους, κάτι που συμβαίνει και στο επίπεδο της πόλης, όταν πολλοί άνθρωποι στριμώχνονται σε μικρές εκτάσεις, χωρίς ελεύθερους χώρους και χώρους πρασίνου. Γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικοί οι ελεύθεροι χώροι και οι χώροι πρασίνου (όπως οι Άγιοι Απόστολοι) για το οξυγόνο αλλά και για την ψυχική υγεία που μας προσφέρουν. Σημαντικό ρόλο επίσης στη βελτίωση της ατμόσφαιρας της πόλης αλλά και στην ψυχική ηρεμία των πολιτών παίζει η ύπαρξη ζωνών όπου απαγορεύεται η κυκλοφορία ΙΧ και ο συνδυασμός τους με τακτικές και αξιόπιστες δημόσιες συγκοινωνίες και με την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη χρήση ποδηλάτου (π.χ. ποδήλατα ενοικιαζόμενα που μπορεί να χρησιμοποιεί ο καθένας). Το μποτιλιάρισμα στους δρόμους και ατμοσφαιρική ρύπανση προκαλεί και τεντώνει τα νεύρα τόσο των οδηγών όσο και των υπόλοιπων πολιτών. Όσο λιγότερο ΙΧ κι όσο περισσότερο περπάτημα, ποδήλατο, πεζόδρομοι, μικρά και συχνά λεωφορεία, τόσο πιο ήρεμη και καθαρή είναι η ατμόσφαιρα της πόλης.
Συνθήκες εργασίας και ανθρώπινες σχέσεις
Η υγιεινή και η ασφάλεια των εργαζομένων στους χώρους εργασίας είναι ένα μεγάλο ζήτημα. Άνθρωποι που εργάζονται σε πυρηνικά εργοστάσια, σε ορυχεία έχουν να μας πουν πολλά γι’ αυτό. Όμως και οι ίδιες οι σχέσεις εργασίας δημιουργούν ψυχικά προβλήματα όπως έλλειψη νοήματος στην εργασία, απανθρωποποίηση – αντικειμενοποίηση των ανθρώπων που δουλεύουν σε εργοστάσια, καταπίεση κι εκμετάλλευση από εργοδότες και προϊστάμενους που στη συνέχεια αναπαράγονται στις ενδοοικογενειακές σχέσεις και στο σύνολο της κοινωνιας προκαλώντας βία και συγκρούσεις. Σημαντικά για την ψυχική υγεία των ανθρώπων είναι η συμμετοχή τους στις αποφάσεις, η δημιουργικότητα, ο ελεύθερος χρόνος, να βρίσκουν νόημα στη δουλειά τους, να αναγνωρίζεται η προσφορά τους τόσο σε ό,τι αφορά την αμοιβή τους όσο και ηθικά. Η έξαρση της ανεργίας με τα μνημόνια δημιουργεί εκρηκτικές καταστάσεις, με ενάμιση εκατομμύριο ανθρώπους άνεργους ή απλήρωτους στα πρόθυρα της κατάθλιψης και το μισό πληθυσμό της χώρας μας κάτω από τα όρια της φτώχειας.
Η οικολογία (καθαρός αέρας, νερό, έδαφος, τρόφιμα, υγιεινές πόλεις και τρόπος ζωής) είναι σημαντικότατα για την υγεία των ανθρώπων. Και πρέπει να προστεθεί στη συζήτηση για τη δημόσια υγεία, που δεν μπορεί να περιορίζεται μόνο στους ελέγχους στα τρόφιμα και στα προϊόντα που χρησιμοποιούμε, ούτε μόνο στο πόσα δαπανούνται στα νοσοκομεία και στα φάρμακα. Η σπατάλη είναι απαράδεκτη, αλλά έχει σχέση με το διεφθαρμένο κράτος κι αυτούς που το καλλιεργούν. Η δημόσια υγεία είναι δικαίωμα όλων και πρέπει να περιλαμβάνει στελεχωμένα νοσοκομεία και κέντρα υγείας για όλους, ελεγμένα φάρμακα σε χαμηλές τιμές, ασφαλιστική κάλυψη για όλους (αντί να καταργείται κι αυτή που υπάρχει αναγκάζοντάς μας να πληρώνουμε φάρμακα και γιατρούς) και μέτρα πρόληψης όπως είναι η προστασία του περιβάλλοντος και η στροφή σε έναν οικολογικό τρόπο ζωής.